135
aangegeven wijze van toepassing en verder te volgen gedragslijn op
Groot-Atjeh de volkomen onderwerping van Atjeli en Onderhoorig-
heden tengevolge zullen hebben.
Moge ik er in geslaagd zijn vooral de Regeering hiervan te
overtuigen, doch ook al is het mij alleen gelukt om aantetoonen,
dat ons tot dusverre niet slagen in de onderwerping van het
dappere en vrijheidlievende Atjehsche volk uitsluitend moet geweten
worden aan onze telkens terugkeerende, weifelende houding, aan ons
telkens toonen van zwakheid, aan ons ongelooflijk optimisme en ons
gebrek aan wilskracht om te volharden in een eenmaal aangenomen
stelsel als dit van kracht getuigde, dan nog zal mijn werk niet nutte
loos zijn geweest, want dan zal de Regeering begrijpen, dat het daar
mede thans uit moet zijn en de beëindiging van dezen langdurigen
krijg, en het tot orde en rust brengen van dit land, alleen geschieden
kan door krachtigen dwang en een streng rechtvaardig bestuur, als
ook, dat hiertoe alleen in staat is een man van karakter en groote
individualiteit, tevens begaafd met een helder verstand, een juisten
blik en snelheid van beraad, beleidvol troepenaanvoerder zoowel als
krachtig bestuurder, een man, die onverzettelijk naar vaste door de
Regeering voor te schrijven beginselen onwrikbaar op het doel afgaat
en die er ten diepste van overtuigd is, dat de Atjehers zich nooit anders
dan gedwongen zullen onderwerpen en dat slechts hijdie toont de
macht te bezitten om zijn wil te doen eerbiedigende meester zal
zijn, aan iviens bevelen zij zullen gehoorzamen.
October 1892.
J. B. van Heutsz.
