5
kust paal en perk te stellen, toen hij in 1878 in de XXII Moekims
ageerde en ditzelfde reeds noodig' was geweest met Pedir in 1876
en 1877, terwijl toch, ware de bewering van voldoende voedings
middelen juist, op die tijdstippen rijst genoeg voorhanden had moeten
zijn; dat in 1876, (wie van hen, die destijds te Atjeh waren, herinnert
het zich niet?) groote hoeveelheden rijst met en zonder passen van
het civiele bestuur van Oleh-leh door de YI en IV Moekims naar
de XXIT en XXVI Moekims gingen, zoodat zelfs gezegd werd, dat
de vijand zijne rijstschuren bij ons te Oleli-leh had; dat verder ook
een Inlandschen staat het oorlogvoeren veel geld kost, zoowel tot onder
houd van hen, die aan den strijd deelnemen en dus niet in eigen
levensonderhoud kunnen voorzien, als ter verkrijging van het
noodige oorlogsmateriaal en van opium.
Keen, een land als het Atjehsche, welks bronnen van bestaan men
door eene krachtige blokkade nagenoeg volkomen kan stoppen, kan
zich niet lang staande houden tegen eene mogendheid, die dat middel
toepast en met volharding doorzet.
Deze overtuiging zal ongetwijfeld ook wel bij de Regeering heb
ben voorgezeten, toen zij eene algemeene rigoureuse sluiting in haar
stelsel opnam, maar in 1884 was de toestand geheel anders dan in
1873 of 1877.
De Atjehers hadden ons leeren kennen in onze kracht, vooral
tijdens het bestuur van Generaal van der Heijden, maar meer nog,
vooial de laatste jaren, in onze zwakheid, weifelmoedigheid, optimisme,
veranderlijkheid, gebrek aan doorzicht en zelfvertrouwenwij hadden
getoond, dat wij niet wisten wat wij wilden, dat wij onze groote
mannen niet eerden, dat ook bij ons vaak geen eenheid en kracht
heerschten, waardoor alleen groote daden worden tot stand gebracht
en ^at WÜ uitgeput raakten in persoueele en financieele krachten,
dat toonde maar al te duidelijk ons prijsgeven van de veroverde
positie in de vallei van Groot-Atjeh en ons verhuizen op groote schaal
zooals een kamerlid het sarcastisch noemde naar de geconcen
treerde stelling. Ook in de treurige Nisero-quaestie was onze zwak
heid maar al te zichtbaar geweest. Konden wij nu hetzelfde van
de sluiting verwachten als bij den aanvang van den oorlog? Konden
wij met eenigen grond verwachten, dat de Atjehers gelooven zouden,
