132
liet hoofd. Men beantwoordde dadelijk het vijandelijk vuur, men
liep dadelijk met den looppas naar het terrein voor werp toe, waar
achter de vijand zich verscholen en waaruit hij gevuurd had
altijd zoo het mogelijk was door dit zwaar begroeide terrein
met den looppas te gaan maarte laat, de vijand
was altijd reeds lang verdwenen, hoe men ook liep en
hij bleef onzichtbaar.
Weldra waren de tandoes gevuld en moesten de dwangarbei
ders met de gevulde tandoes glibberige berghellingen op en steile
ravijnoevers af. Een infanterist had moeite om tegen die berg
hellingen op te klauteren of langs de ravijnoevers af te dalen.
Men kan wel nagaan hoeveel moeite het kostte een gewonde of
een gesneuvelde te vervoeren. Wat de veiligheidsmaatregelen
betrof, een uitbreiding van de veiligheidsketen in de breedte was
dus zoogoed als niet mogelijk. Men bepaalde zich tot een voor
hoede (spits) op het te volgen pad.
Wat demoraliseert een troep meer, dan te loopen door een unhei
misch terreindoor donkerekille bosschenwaarin men geen uitzicht
heeft; altijd te klimmen en te dalennu eens door steenachtige holle we
gendan weer over glibberige kleipadenop korten afstand beschoten
door een onzichtbaren vijanddie goed schiet; telkensbij eiken stap voor
uiteen der kameraden te zien vallentelkens het fsstgeluid der dicht
voorbij vliegende kogels en het rechts en links kraken der takken en
bladerenveroorzaakt door de projectielendie het gevoel van gevaar
verwekten! Ach, ach, wat viel dit alles tegen. Wat een geheel an
dere vijand als de Atjehers met hun klewangaanvallen, met hun
schieten, dat reeds op grooten afstand begint, hunne fanatieke
Terdedigingen van bentengs, loopgraven. Ja met recht zeiden
onze Kromo's, dat het geen menschen waren die schoten, maar
„sètans".
Dank zij den moreelen moed van de toenmalige officieren, welke
zeer hoog stond, wisten zij met dezen in alle opzichten gedemora-
liseerden troep nog iets uit te voeren.
Al het bovenstaande in aanmerking genomen, zoude het toch
onbillijk zijn om, bij den aanvang van een excursie reeds, de geno
men maatregelen te veroordeelen. Door een verkeerde beoordee
ling van den vijand worden fouten gemaakt. Dit is natuurlijk. Onze
