194
Alvorens nu tot het bespreken dezer werkzaamheden over te-
gaan, zij er hier nog op gewezen, dat op de detailbladen van
1:20.000 en 1:25.000 de kampongs tegenwoordig aangegeven wor
den door eene arceering, welke daarop gebracht wordt door over
druk van een gegraveerden steen. Dit geschiedt steeds vóór het
maken van den proefdruk, hoe, zal later worden aangegen.
Behalve de niet overal volmaakte sluiting der verschillende
kleuren zijn er nog andere redenen, waarom eene kleurendruk-
kaart bijna steeds retouche zal behoeven, die echter elke kleur
op zich zelf betreffen en dus ook voor de uitsluitende zwart-
drukken gelden. Zooals werd medegedeeld, wordt het photogra-
phisch cliché zoo goed mogelijk geretoucheerd, doch het is denk
baar, dat hierop nog een enkel foutje achtergebleven is, wat dan
later op den steen moet worden verbeterd.
Yerder zijn de onzuiverheden in het albuminepapier of van de
ter scheikundige bereiding daarvan gebruikte stoffen, de niet vol
komen sluiting van dat papier op het cliché bij het afdrukken, of
het verschuiven van de matrijs op den steen bij het maken van den
overdruk de voornaamste oorzaken, dat lijnen soms minder scherp
(te dik) zijn of niet duidelijk genoeg voorkomen, hetgeen weer
door retouche van het beeld op den steen verholpen moet worden.
Uit een en ander volgt dus, dat nagenoeg elke op steen over
gebrachte teekening door den steenteekenaar nagezien moet
worden, waarbij de proefdruk dan als leidraad dient. De on
duidelijke lijnen worden met lithographischen inkt bijgeteekend,.
van de dikke worden de randen met een fijne stalen naald
weggenomen. Dit laatste omvat echter niet alleen het ter
plaatse wegnemen van den lithographischen inkt, maar ook van
een deel van de oppervlakte van den steen, waarin de vet
stoffen reeds zijn doorgedrongen.
Moeten nu bij kleurendrukkaarten enkele lijnen of deelen
daarvan eene kleine verplaatsing ondergaan, dan wordt, na zoo
noodig ter plaatse de werking van het etsvocht weggenomen
te hebben zoodat de steen daar weer vette stoffen aanneemt, in
den regel eerst de lijn bijgeteekend en daarna het overtollige weg
genomen. Het is echter ook mogelijk omgekeerd te werk te gaan,
d.w.z. dat eerst het overtollige wordt weggeslepen met puimsteen
en daarna het ontbrekende wordt bijgeteekend. Om dit te kunnen
