45
rein voor aanval of verdediging, de juiste waardeering van den
tactischen toestand, die honderden in staat stelde, schijnbaai
geheel onafhankelijk van elkaar optredend, toch samen te werken,
waren een gevolg van de militaire ondervinding van geslacht op
geslacht overgebracht en sluimerend in eiken burgei.
Het gezegde, dat ieder burger zijn eigen generaal was, is in
meer dan één beteekenis waar, want ieder wist iets van het
aanvoerderschap.
Doch ook in een anderen zin was hij zijn eigen generaal en
dit was niet bevorderlijk voor den goeden gang van zaken. De
zedelijke hoedanigheden uitgedrukt door het woord krijgstuch
miste de Boer in hooge mate.
Er is geen grooter tegenstelling denkbaaar dan tusschen den
Engelschen soldaat—practisch slecht geoefend, maar onvoorwaar
delijk gehoorzamend -en den Boer, meer geschikt voor den strijd,
maar eigenzinnig, onstandvastig en grillig, bij afwisseling dapper
en lafhartig, actief of langzaam, vol vertrouwen of door pam-
schen schrik bevangen.
Het is moeilijk in het gevecht krijgstucht te handhaven bij
troepen, die niet langen tijd samen geoefend zijn, en bij de Boe
ren werd die moeilijkheid nog verhoogd door het door en door
onafhankelijk volkskarakter. Er heerschte dwang noch gezag
van welken aard ook in het Boerenleger, de officieren hadden
geen uitvoerende macht zooals de Europeesche, ze waren met
meer dan de gekozen aanvoerders der burgers, ze konden geen
bevelen geven, noch straf opleggen voor overtredingende Boer
werd door de wet gedwongen dienst te nemen, doch er was geen
macht, die hem kon dwingen te vechten als hij zulks niet verkoos.
De bezwaren bij een dergelijken staat van zaken aan de aan
voering verbonden zijn duidelijk. Men wist nooit met zekerheid
over hoeveel manschappen beschikt kon wordenelke onderne
ming die menschenlevens zou kunnen kosten was welhaast uit
gesloten; zelfs wanneer er vrijwilligers gevonden werden was
het niet zeker, dat niet de helft zich op het laatste oogenblik
zou terugtrekken.
Onder dergelijke omstandigheden behoorde het afslaan van een
aanval, of de snelle ontwikkeling tot een tegenaanval tot de
onmogelijkheden.
