197
licht kan vervallen, zijn de resultaten in het gunstigste geval
nihil en in het ongunstigste geval onherstelbaar nadeelig, zoo
niet noodlottig.
Is nu door gymnastiek het doel bereikt en het lichaam in den
gewenschten graad van ontwikkeling gebracht, dan blijft de gym
nastiek, maar nu in een min of meer gewijzigden vorm, alweer
het middel om het lichaam in dien toestand te houden. Maar
hierbij moet bijzonder zorgvuldig te werk gegaan en voor over
drijving gewaakt worden, omdat deze periode gewoonlijk van
langeren duur is en zich hierin lichamelijke invloeden beginnen
te doen gelden, die langzaam maar zeker in kracht toenemen,
om ten slotte de oorzaken te worden van een niet te voorkomen
achteruitgang in de lichamelijke ontwikkeling. Het tijdstip waar
op zich de eerste verschijnselen hiervan zullen openbaren is-
alleen tusschen vrij ruime grenzen aan te geven zeker is het, dat
hoe oordeelkundiger en stelselmatiger het ontwikkelde lichaam
is in stand gehouden, hoe verder dat tijdstip kan worden ver
schoven, hoe langer men dus krachtig en gezond blijft en daar
door in staat is op gevorderden leeftijd zonder nadeel aan veel
inspanning en vermoeienis weerstand te bieden.
De graad van benoodigde lichaamsontwikkeling is natuur
lijk niet voor alle individuen even groot maar in hoofdzaak af
hankelijk van den aard der verschillende werkkringen, waarvan
de. meeste in dit opzicht zulke bescheiden eischen stellen, dat
daaraan op zeer eenvoudige wijze is tegemoet te komen. Yan de
overige, die zwaardere of meer bijzondere eischen stellen, staat
zeer zeker bovenaan de werkkring van den militair.
Deze moet niet alleen ten alle tijde in staat zijn tot het
verrichten van vele, dikwijls zeer inspannende diensten van kor-
teren of langeren duur, maar hij moet vooral ook in staat zijn
om zich na eenige rust betrekkelijk spoedig van vermoeienis-
te. herstellen om zoo noodig opnieuw tot inspannenden arbeid
te kunnen overgaan, dit alles natuurlijk zonder nadeel voor li
chaam of geest.
Het is zeker niet mogelijk op den langen duur nadeelige ge
volgen te vermijden, tenzij men zorg draagt periodes van groote
inspanning af te wisselen met periodes van rust. Maar hoe dik
wijls, maken de omstandigheden te velde, dat van zulk een rust-