Hebben wij hierboven de factoren opgesomd en zeer in het
kort toegelicht, welke in het algemeen het moreel van den troep
in ongunstigen zin kunnen beïnvloeden en waardoor de troep
gevoelig wordt voor de paniekstemming, wij mogen naast deze
algemeenheid nimmer uit het oog verliezen, dat ten slotte de
aanleg van het individu steeds zal beslissen in welke richting de
gevoelsuiting, als reactie op het ondervondene, zich zal uitleven,
een factor welke beslissend zal kunnen zijn op de gedragingen,
van de groep, waartoe het individu behoort.
Opzettelijk hebben wij in de bovenstaande regels een belangrijke
factor, de verrassing, gesupprimeerd. De verrassing is namelijk
van zoo overwegenden invloed op de geestesgesteldheid van het
individu en van de groep, dat wij aan dit element, dat als één
der voornaamste oorzaken tot panieken is te beschouwen, eenige
afzonderlijke alinea's willen wijden.
Ook het A. T. V. noemt de verrassing als factor van invloed op
het moreel: „wanneer de tegenstander werkelijk verrassenderwijze
van een tot dusver onbekend oorlogswapen gebruik maakt'' en
als directe aanleiding tot panieken „overvallingen door den vijand"
en „plotselinge schrik bij onverwachte gebeurtenissen, ook al zijn
die op zich zelf beschouwd van weinig beteekenis vooral bij
duisternis en in weinig overzichtelijk terrein kunnen de gevolgen
hiervan zeer ernstig worden (paniek)."
Wij allen kennen de groote waarde en de belangrijke tactische
beteekenis van het element der verrassinghet artikel van den
Majoor der Infanterie M. H. DU CROO, voorkomende in I. M. T.
1933 No. 2: „De toepassing van de verrassing op het Westfront"
spreekt overigens duidelijke taal. De vreesaanjagende en daardoor
paniekstichtende uitwerking van de verrassing trachten wij zelf
steeds toe te passen bij het ontwerpen van het gevechtsplande
stoot op de flank en in den rug van den vijand.
Doch wij bezien de verrassing als regel slechts als een tactisch
procédé laten wij haar thans een oogenblik uit een psychologisch
oogpunt beschouwen.
Hiervoren bespraken wij reeds de reactie van het individu op
het onbekende, het onvoorbereide. Hoe veel meer spreekt dit,
wanneer de troep plotseling wordt geplaatst voor iets onverwachts,
terwijl dat onverwachte bovendien een bedreiging van eigen
positie en eigen leven inhoudtDe schrik is plotseling en hevig,
verwekt daardoor een heftige emotie de reactie is spon
taan. Men begrijpe, hoe hachelijk de toestand onder deze om
standigheden kan worden, indien niet door plotseling krachtig
ingrijpen en door het strak aanhalen van de teugels door den
bevelvoerende, de troep niet meer in de hand kan worden
:gehoudenDe troep, die op dat oogenblik aan zich zelf wordt
overgelaten, is in vele gevallen voorbestemd tot zelfvernietiging,.
€94
