HOOGTEMETER en hoogte- en temperatuurfout de juiste luchtsnelheid verkregen. Aldus opgesomd gaat men via een Indicated Height (IHt) of afgelezen hoogte, en een Rectified Height de (RHt), of gecorrigeerde hoogte naar een True Height (THt) of ware hoogte, om dan voor de snelheid hetzelfde te doen n.l. Indicated Air Speed (IAS), of afgelezen snelheid soms ook, Rectified Airspeed (RAS) of gecorrigeerde snelheid naar True AirSpeed (TAS), of ware lucht snelheid. (NOOT:Afkortingen zijn niet altijd uniform; Engels is gebruikelijk.) Omdat de snelheidsmeter echter gevoed wordt door de(zelfde) statische buis als de hoogtemeter kan men veelal op een reken- schijf direct van de afgelezen hoogte uit gaan. Dat er grote verschillen tussen IHt en THt en tussen IAS en TAS zijn toont het volgende: Bij een hoogtemeterstand van 20.000 vt en een daar heersende temperatuur van -20*C is de ware hoogte 24.000 vt. Dan geeft een snelheidsmeterstand van 300 knopen een ware snelheid (TAS) van 415 knopen. Daar bij komen dan de instrumentfout, die meestal klein is en de positiefout. Bij hogere snelheden heeft de lucht niet voldoende gelegenheid tijdig weg te stromen en dan begint de compressiebiliteit een rol te spe len. Daardoor worden de correcties steeds groter, zodat het voor hoge snelheden een noodzaak werd een andere snelheidsindica tie te krijgen. Die werd gevonden in de Machmeter. Ofschoon de 'oude'druk snelheidsmeter steeds van belang blijft, is hij door alle electronische meetapparatuur voor navigatie wat minder in gebruik, maar hij blijft onontbeerlijk voor de vlieger voor het starten en landen enz. Al eerder kreeg de rekcnschijf even aan dacht. Die schijf is eigenlijk een rekenlineaal. Bij de Royal Air Force en ook in andere delen van de luchtvaart is hij meestal rond en voorzien van een kant die zuiver rekenline aal is, terwijl de andere kant bestaat uit een draaibare kompasroos van 360*, waaronder een beweegbare rol of blad is aangebracht. Daarop zijn verticaal aangebracht oplopen de snelheden, terwijl horizontaal vanaf de snelheid-0, cirkels uitwaaieren, waarop aan beide zijden vanaf die verticaal de toename van drift wordt weergegeven (zie foto). Voorts treffen we er een netwerk van gelijke vierkantjes aan. We hebben hier dan te doen met de Dalton computer, een onontbeerlijk instrument voor de navigator, dat vooral in de Oorlog alom werd gebruikt. Uiteraard waren er toen ook andere rekenmachines. Dat waren ook schijven, maar met een andere wijze van presentatie, terwijl er ook 'gewone' rekenlinealen waren, die speciaal voor navigatie waren ingericht. Doel van al deze hulpmiddelen was, het de gebruiker zo gemakkelijk mogelijk te maken berekenin gen op te lossen. Ook nu worden op hetzelfde principe dergelijke instrumenten gebruikt. Zo langzamerhand zien we de uitrusting voor de navigator groeien. Onontbeerlijk is natuurlijk een goede tijdmeter. Het pols horloge, ja, ook zelfs het oude zakhorloge bood hier eerst uitkomst, totdat de boord- uurwerken kwamen, meestal meerdaagse in het instrumentenbord geplaatste klokjes met-veer, voorzien van een secondewijzer, plus een extra stel wijzers op het glas aangebracht en met een eenvoudig knopje te bedienen. Deze aparte wijzers werden ge bruikt om de gebruiker te helpen een verwachte tijd in te stellen, bv. de aankomst tijd (Expected Time of Arrival (ETA). Zodra de 'echte' wijzers met de andere ingestelde wijzers overeenkwamen, wist men, dat het ETA was. Of men dan echt daar was, waar men wilde zijn, is wat anders. 14

Tijdschriftenviewer Nederlands Militair Erfgoed

Nieuwsbrief Militaire Luchtvaart Museum | 1989 | | pagina 14